Recensie: De reizen van Gulliver RECENSIE

Recensie: De Reizen van Gulliver – Jonathan Swift

De Reizen van Gulliver is een satirische roman van de 18e eeuwse schrijver Jonathan Swift, voor het eerst uitgegeven in 1726. Dat zoveel honderd jaar na dato het boek wederom uitgegeven wordt in 2019, bewijs wel dat het boek nog steeds populair is. Het wordt dan ook gerekend tot de klassieke literaire meesterwerken. En de problematiek waarover Jonathan Swift schrijft is nog steeds actueel!

Het is een reisverslag, van 4 reizen die scheepsarts Lemuel Gulliver maakt naar wel heel vreemde landen, tussen 1699 en 1715.  Tijdens reis één lijdt Gulliver schipbreuk en spoelt hij aan op de kust van Lilliput, waar hele kleine mensjes wonen. Gulliver is daar de reus en hij moet de strijd tussen de twee koninkrijken Lilliput en Blefuscu beslechten. Tijdens de tweede reis blijft Gulliver per ongeluk achter in een land Brobdingnag, wanneer zijn schip wordt verjaagd door reuzen. Gulliver wordt gezien als een curieus soort ‘huisdier’ en tentoongesteld. Na een jaar of wat raakt hij per toeval weer op zee, wordt gered door een passerend schip en komt weer terug in Engeland.  Bij de derde reis wordt hij door piraten overboord gezet en komt hij terecht op het vliegende eiland Laputa, waar de mensen alleen geïnteresseerd zijn in geestelijke progressie en wetenschap, maar ondertussen de praktische zaken verwaarlozen, waardoor de maatschappij langzaam ten gronde gaat. Via Japan en Nederland komt Gulliver ook nu weer terug in Engeland, maar hij kan het reizen niet laten en bij de vierde reis komt Gulliver terecht in het land van de intelligente paarden, de Houyhnhnms. Ze gebruiken woorden zuiver als een communicatiemiddel en niet als een middel om te liegen en bedriegen. Gulliver is hier het gelukkigst en hij had hier graag willen blijven. Ware het niet dat de aapachtige wezens, de Yahoos, ook in het land leven en de Houyhnhnms hen als dom en imperfect beschouwen. Ze vinden dat Gulliver op hen lijkt en daarom mag hij niet blijven. Een wat intelligentere Yahoo zou hun perfecte samenleving kunnen verstoren. Na vele jaren weer terug in Engeland realiseert Gulliver zich dat hij niet echt meer past in de corrupte, kleinzielige, leugenachtige en domme maatschappij van mensen.

Jonathan Swift was een Ier, die naar Engeland kwam om carrière te maken in bij de Anglicaanse kerk en werd hij uiteindelijk terug in Ierland, deken van de Dublin Cathedral. Echter, de jaren van armoede en afhankelijkheid en veel teleurstellingen in relaties met mensen zorgden er voor dat Jonathan Swift een arm, eenzaam en verbitterd man werd. Hij schreef enkele gedichten, maar zijn beste werk bestaat uit proza. Jonathan Swift overleed in 1745.

Het boek is in de ik-vorm geschreven, zogenaamd door Lemuel Gulliver zelf, dus Swift vereenzelvigde zich met Gulliver. De stijl van Swift is typerend voor die tijd. Wat hoogdravend klassiek, zeer Engels door de gereserveerdheid, maar wel helder en zeker niet zonder humor. Hij zag de misstanden in zijn wereld en hij uitte met allegorieën en beschrijvingen van komische, wat overtrokken situaties, zijn kritiek op deze maatschappij. Jonathan Swift heeft Gulliver’s Travels, nu uitgebracht als De Reizen van Gulliver, dan ook echt als satirist geschreven. Het werd direct een succes en was het enige werk waar hij ooit voor betaald heeft gekregen.

Hij drijft in De Reizen van Gulliver openlijk de spot met politici (de twee politieke partijen de Tories en de Whigs) en met het koningshuis van koning George I.  De misstanden met ‘minderheden’(ja…ook in die tijd al) en de intolerantie voor andere opvattingen, die worden op heldere wijze aan de kaak gesteld. Dit alles overgoot hij met een beetje sprookjesachtige sfeer, waardoor het een heel fijn chronologisch verhaal is geworden dat lekker weg leest. Het is heel goed vertaald door Paul Syrier. Hij is trouw gebleven aan de wat ouderwetse, klassieke zinsopbouw en het taalgebruik, zonder dat het moeilijk en oubollig is geworden.

Jonathan Swifts De reizen van Gulliver is zo’n bekend boek geworden en gebleven, dat al tientallen malen in diverse talen is uitgegeven en het boek natuurlijk ook diverse malen verfilmd is. Voor kinderen zijn tekenfilms gemaakt. De eerste al in 1939, maar deze gaat alleen van de eerste twee reizen. De echte verfilmingen houden zich ook meestal bij de eerste twee reizen, slechts een paar zijn volledig. Het vliegende eiland Laputa echter wordt in diverse andere werken genoemd als symbool voor ‘mind over mater’. Alhoewel Jonathan Swift juist aantoont dat het een niet zonder het andere kan.

Tja, een boek dat al bijna 300 jaar een succes is, kun je niet anders dan 5 hartjes geven.

Voor liefhebbers van klassieke wereldliteratuur, die ook in 2019 nog verrassend actueel blijkt te zijn, is Jonathan Swifts De Reizen van Gulliver een absolute must.

Recensie: De Reizen van Gulliver – Jonathan Swift