Recensie: Klaar RECENSIE

Recensie: Klaar - F.Starik

Frank bezoekt zijn moeder regelmatig in het verpleeghuis waar ze is heengegaan toen Alzheimer haar leven overnam. Hij doet dat niet zozeer uit liefde voor zijn moeder, maar om het simpele feit dat hij van haar een project heeft gemaakt om over te schrijven. Wanneer hij zelf geveld wordt door een hartinfarct, verandert zijn leven drastisch. Hij moet stoppen met drinken en roken, zonden waar hij zo van genoten heeft. Hij probeert de draad van zijn leven weer op te pakken, maar dat blijkt een grote uitdaging.

F. Starik (1958-2018) was een Nederlands dichter en kunstenaar. In 2010-2011 was hij stadsdichter van Amsterdam en hij werd ook bekend door zijn inzet voor het Eenzame uitvaart-project, waarbij een dichterscollectief zorgt voor een passend gedicht bij de uitvaart van eenzame overledenen.

Klaar is het laatste werk van Starik en het is pas uitgegeven na zijn dood. De titel krijgt daardoor een diepere betekenis, want het is nu echt klaar voor de auteur. Zijn partner, Vrouwkje Tuinman, zorgde ervoor dat dit werk werd gepubliceerd en ze geeft in het nawoord ook aan dat ze een paar teksten zelf toegevoegd heeft. Starik had het boek pas willen uitgeven na de dood van zijn moeder, maar hij kwam dus zelf ironisch genoeg eerder te overlijden.

Over de stijl van Klaar valt heel veel te zeggen, maar het gevoel dat je krijgt tijdens het lezen is moeilijk te vatten in woorden. Aan het begin van het boek moet je als lezer erg wennen aan de manier waarop Starik het verhaal verpakt. Hij springt van de hak op de tak lijkt het wel. De verkapte zinnen, afwisselend erg korte en lange zinnen met veel komma’s, alles zorgt ervoor dat je even de tijd moet nemen om je de ontwrichtende stijl eigen te maken. Na een tiental bladzijden warm je wat op en dan voelt hetgeen Starik je vertelt ook veel natuurlijker. Alsof deze historie nooit op een andere manier verteld had kúnnen worden.

Het sarcasme en de zwartgallige humor lijken een manier voor Starik om zijn gevoelens in te verpakken. De thema’s zijn erg zwaar, want wie vindt het nu prettig om in een verpleeghuis zijn aftakelende moeder te bezoeken? Niemand, en Starik ook niet. Dat geeft hij ook toe. Toch zorgt de zelfspot en de humor voor een soort afleidingsmanoeuvre waardoor je de droefheid die gepaard gaat met de dementie beter kan verteren. Is die humor dan niet kwetsend of respectloos? Nee, helemaal niet eigenlijk. Het is alleen erg confronterend. Er wordt geen taboe uit de weg gegaan en alles wordt opgeschreven zoals je het zelf zou zien, eerlijk en ontnuchterend, zonder poespas.

Klaar is onderverdeeld in zes delen. Deel vijf gaat over het net niet dood gaan van Starik. Hij beschrijft hoe hij een patiënt wordt en de daarmee gepaard gaande opofferingen. Zijn geliefde sigaretten en drank moeten aan de kant gezet worden en dat gaat niet zonder slag of stoot. Dit deel vormt een breuk in het geheel. Waar je daarvoor als lezer helemaal in de wereld van het verpleeghuis verbleef, word je nu teruggehaald naar een andere realiteit, die misschien nog veel bedroevender is. Je weet namelijk dat Starik het gevecht al snel zal verliezen en dat hij te jong zal sterven. Toch blijft hij dezelfde stijl gebruiken, waarin hij de nodige kanttekeningen plaatst bij zijn eigen levensstijl en gedrag.

De constante herhaling en het weinige wat er eigenlijk gebeurt in de overige delen, past perfect bij het leven in het verpleeghuis. Daardoor is het verhaal in Klaar eigenlijk erg klein en valt er weinig te beleven. Als je niet volledig ondersteboven bent van de stijl van Starik, zal het boek dan ook weinig kunnen boeien en kan je al snel het gevoel hebben dat het saai is. Toch maakt het boek indruk door de thema’s die benaderd worden zonder enige versierselen. Alleen de pijnlijke waarheid blijft over. En een wrang gevoel dat je zelf ook op deze eventuele aftakeling afstevent.

Recensie: Klaar - F.Starik