De moeilijke jaren - Henry James RECENSIE

Recensie: De moeilijke jaren - Henry James

Complexe kennismaking met werk van Henry James

De Amerikaanse schrijver Henry James (1843-1916) schreef een oeuvre met een geheel eigen stijl, een literaire mix van wat hij onderging door tijdgenoten. De moeilijke jaren is zeker niet het bekendste werk, maar zoals zijn kenner en vertaler Frans Kellendonk het stelt: wèl het werk dat illustratief is voor zijn totale oeuvre. De eerste van zijn romans die in het Nederlands werd vertaald.

In tien hoofdstukken komen even zoveel hoofdrolspelers voorbij die direct of indirect Nanda ’s ongehuwde staat wensen te wijzigen. De moeilijke jaren is een schoolvoorbeeld van een roman dialogué die speelt in het fin de siècle met Henry Lavedan en Gabrielle de Janville als voornaamste exponenten. Realistisch, complex en poëtisch.  In elk hoofdstuk de claus als verlengstuk van de spreker. Dat leidt de gedachten naar een toneelstuk. En zó moet je de tekst ook consumeren: alsof je ooggetuige bent van een theatervoorstelling.

Er staat meer tussen de regels dan er in. Dat maakt De moeilijke jaren niet tot een boek wat je gemakkelijk ‘weg’ leest. Integendeel, verwarring en onbegrip zijn de sluipmoordenaars binnen dit genre. Hele lange zinnen, reeksen bijzinnen maar daarin zit datgene verpakt wat je er zelf uit moet zien te vissen. Kuis als de Victoriaanse tijd zelve, waarbij fraaie rondingen het afleggen tegen geweldige bestanddelen. Dialogen van een ongekende schoonheid, waarin niet uitgesproken  gevoelens door de gebruikte systematiek  veel heftiger beklemmen dan dat ze zouden zijn geaccentueerd.

Dat de oppervlakkige lezer het zal afdoen met de kwalificatie ‘geen touw aan vast te knopen’ kan hem of haar niet kwalijk worden genomen. Het onderzoekend schrijven  mikt niet op de massa maar op de geïnteresseerde kenner. Wie e vaardigheid mist om plotselinge ommekeer van handeling te doorzien vraagt zich na hoofdstuk tien nog af wie bij wie terecht komt en waar het met Nanda naartoe gaat. Het uittekenen van personages is verheffend. De leek zal het afdoen met gezwollen taalgebruik, met er omheen praten en maskeren.

Wie De moeilijke jaren kan plaatsen zal nog meer plezier beleven aan de succesvolle romans The turn of screw en vooral Portrait of a Lady, de werken waarmee James de meeste faam vergaarde. Experimenteel, sterkte karaktertekening, Het voortdurend wegen van woorden door de tien hoofdpersonen daar waar transparantie tot vijand lijkt verklaard. De afstand van de lezer tot de tekst wedijvert met de afstand tussen het tiental onderling dat James opvoert. De toegevoegde verklaring van Kellendonk helpt de lezer bij het omvatten van het gedachtegoed. De uitgevers die andere werken van James durven opnemen verdienen een compliment, want ze zullen het zonder massale trek moeten stellen.

Recensie: De moeilijke jaren - Henry James