De uitbraak - Henk van der Waal RECENSIE

Recensie: De uitbraak - Henk van der Waal

Henk van der Waal neemt je in zijn boek De uitbraak mee op reis naar een fictieve wereld genaamd het Rijk. Op het eerste gezicht lijkt het leven hier perfect: er is geen pijn, geen verdriet en de dood bestaat niet. Maar schijn bedriegt. Want doordat de negatieve emoties niet bestaan, worden ook de positieve emoties onderdrukt. Het leven mag dan lang zijn, maar het kent geen geluk, plezier of liefde. Door zogenaamde regeneratieboosts wordt de dood eindeloos uitgesteld. Wanneer dit bij Gustav, dé regeneratiespecialist en daardoor een hooggeplaatste inwoner van het Rijk, niet gaat zoals gepland, is dit het begin van het einde. Hij komt erachter dat hij op biologische wijze is verwekt, in plaats van geproduceerd op grond van een ontwerp, zoals alle andere inwoners. Nadat Gustav zijn biologische moeder heeft opgespoord, besluiten ze samen uit te breken en af te reizen naar de buitenwereld, voorbij het Glazen Scherm. Ze ruilen hun comfortabele, maar lege bestaan in voor een plek waar de natuur vrij spel heeft en voor een onbekende samenleving waar loyaliteit en saamhorigheid hoog in het vaandel blijken te staan.

Voor De uitbraak heeft Van der Waal een volledig nieuwe wereld geschapen en als lezer word je daar middenin gegooid. In het eerste hoofdstuk wordt het decor van de roman geschetst en om dit te kunnen volgen moet je aandachtig lezen, soms zelfs een paar zinnen opnieuw. Op deze manier een roman beginnen is op z'n minst gedurfd te noemen. Aan de ene kant neem je het risico dat sommige mensen al snel afhaken, omdat ze het te absurdistisch vinden. Aan de andere kant kan dit de echte lezers juist motiveren om verder te lezen, omdat ze geïntegreerd zijn en willen weten hoe het verder gaat. En uiteindelijk ben je blij dat je hebt volgehouden, want er gaat een letterlijk een nieuwe wereld voor je open.

Van der Waal is filosoof en dichter, en dit is gedurende het hele boek te merken. Het ademt poëtisch taalgebruik, filosofische uitweidingen en diepgaande gedachtegangen. In het begin is dit misschien even wennen, maar na een tijdje wordt het duidelijk dat dit de grote kracht is van deze roman. De manier waarop Van der Waal taal naar zijn hand weet te zetten om zijn ideeën over onze hedendaagse maatschappij te delen, is indrukwekkend. Hij vergroot een aantal karaktertrekken van onze wereld uit en laat zien wat er zal gebeuren wanneer we onze huidige koers aanhouden en blijven streven naar een bestaan zonder verdriet en pijn, in een maatschappij waar de dood zo lang mogelijk wordt uitgesteld. Hij laat zien dat de dood een onmisbaar onderdeel is van het leven en doet ons beseffen dat wanneer ons leven begrensd is, dat betekent dat we het meeste moeten maken van de tijd die ons gegeven is. 

'Waar ik dit inzicht vandaan haal, weet ik niet, maar ik voel wel dat het door heel mijn lichaam aangedreven wordt. Alsof de levendigheid die sinds mijn uitbraak in mij een uitweg zoekt rechtstreeks mijn zinnen en mijn overtuigingen doorbloedt.'

Dit boek maakt aanspraak op je fantasie en inlevingsvermogen. Af en toe overspeelt de auteur zijn hand en gaan de gedachtespinsels te lang door, waardoor je als lezer de draad kunt kwijtraken. Toch belemmert dit je niet om je te verplaatsen in de vele interessante personages die dit verhaal rijk is. In de buitenwereld ontmoet Gustav bijvoorbeeld een genderfluïde persoon, genaamd Alexis. Net als Gustav, is Alexis dus zowel man als vrouw. Ze worden verliefd op elkaar, en uiteindelijk beseffen ze dat er eigenlijk weinig verschil is tussen mannen en vrouwen. Iedereen kan door het leven gaan zoals ze dat zelf willen. Door deze thematiek in zijn roman op te nemen, zorgt Van der Waal ervoor dat de opvattingen over de rol die mannen en vrouwen spelen in de samenleving opnieuw ter discussie kunnen worden gesteld. Hij lijkt de situatie te beschrijven die hij ook graag in het echte leven zou willen terugzien.

Het lijdt geen twijfel dat dit niet zomaar een roman is. Iemand vroeg mij of ik het boek leuk had gevonden. Leuk? Nee, dat is niet het woord dat ik zou kiezen om dit boek te omschrijven. Interessant, intrigerend, vindingrijk en poëtisch zijn woorden die ik eerder zou gebruiken. Het is een roman die je doet nadenken over de wereld waarin we leven, en die je nog lang nadat je hem uit hebt bij zal blijven.

Recensie: De uitbraak - Henk van der Waal