Het laatste deel - Robert Seethaler RECENSIE

Recensie: Het laatste deel - Robert Seethaler

Hoe kun je beter een weemoedig beeld scheppen dan door een mens te plaatsen op een speciaal voor hem afgezonderd stuk dek. Op een boot. Met niets anders om hem heen dan de wijde, open oceaan.

Zo begint Robert Seethaler (Wenen, 1966) Het laatste deel.

Net als Een heel leven, De Weense sigarenboer en Het veld werd ook deze novelle naar het Nederlands vertaald door Liesbeth van Nes.

Seethaler won vele prijzen voor zijn werken; hij is niet alleen als (scenario)schrijver bekend, hij is ook acteur. Het talent om zich in te leven in de rol die vertolkt moet worden, gebruikt Seethaler ook in zijn boeken. Hij kruipt diep onder de huid van zijn romanpersonages. Hij weet hun gemoedstoestand authentiek weer te geven, zodat je als lezer kunt meeleven met wat het personage voelt en denkt. Zijn personages voelen 'echt' aan. Wat daarbij helpt, is dat zijn personages, heel gewone mensen zijn, al gaat dat laatste niet op voor het personage Gustav Mahler. Wat de personages in de hierboven geciteerde novellen gemeen hebben, is dat ze niet goed en niet slecht zijn.

Het veld werd bevolkt door een dertigtal van deze personages, in Het laatste deel houdt Robert Seethaler het weer bij één persoon: Gustav Mahler, de joodse componist en dirigent die leefde van 1860 tot 1911.

Seethaler schetst een beeld van Mahler door diens herinneringen. Deze dienen zich zomaar, ongecontroleerd, aan in het hoofd van de ongeneeslijk zieke Mahler, aan boord van een schip, op het zonnedek, in zijn eentje zittend terwijl zijn vrouw Alma en hun dochtertje Anna beneden in de eetzaal blijven. Niet zijn hele leven trekt aan hem voorbij, maar dat wat hem aangegrepen heeft. Zoals de dood die veel te vroeg kwam, van zijn dochtertje Maria. "Het gevecht met de dood duurde tien dagen, ze stierf op een vroege ochtend. Mahler liep het bos in en schreeuwde en huilde. (...) Vier jaar waren er sindsdien verstreken, maar de herinnering eraan was zo duidelijk dat hij Maria's stem leek te kunnen horen, haar gorgelende, reutelende adem in die kamer in het huis aan het meer." Even pijnlijk voor Mahler is het denken aan zijn geliefde Alma. De vrouw van wie hij wanhopig houdt, maar die hij verwaarloosd heeft en die zich nu steeds meer van hem verwijdert. Hij denkt aan de ambities die hij koesterde, aan zijn keiharde werken, zijn aanvaringen met de Weense Hofopera, zijn kortstondige contacten met Rodin en Freud.

Zo onrustig als het leven van Mahler verliep, zo rustig is de omgeving waarin het verhaal geplaatst wordt ("De zee lag grijs en lui in het ochtendlicht."), waardoor een mooi contrast ontstaat tussen het rustige, laatste deel van zijn leven en het heftige verleden.

Mahler is alleen op het zonnedek. Een attente scheepsjongen komt af en toe informeren of het goed met hem gaat. Deze jongen leest later in een havencafé in een vijf maanden oude krant van Mahlers dood, waarmee het verhaal eindigt.

Seethaler kiest zijn woorden met zorg; hij vermijdt daarbij woorden die op een lezer als 'gezocht' overkomen. Een enkele keer lees je een verrassend beeld, zoals 'de zee die lui lag'. Er is een goede balans tussen beschrijvende gedeeltes en dialogen. Ook in de gesprekjes, zoals met de scheepsjongen, wordt alleen het hoognodige gezegd.

Het beeld dat je als lezer bij blijft wanneer je Het laatste deel dichtslaat, is dat van een harmonieuze compositie van heden en verleden, van falen en succes, van liefde en dood.

Later in de ochtend, verward door de koorts, spreekt Mahler, denkend aan de nietigheid van het leven, hardop de woorden uit: 'Ik had zo graag nog geleefd.' Mahler heeft geluk gehad met een schrijver als Robert Seethaler die hem in deze prachtige novelle laat voortleven.

Recensie: Het laatste deel - Robert Seethaler