De andere kant van de zee - António Lobo Antunes RECENSIE

Recensie: De andere kant van de zee - António Lobo Antunes

Drie hoofdpersonen waren getuige van het verzet van de plantagemedewerkers in Baixa de Cassanje in 1961 in Angola. Een dochter van een katoenplanter, een legerofficier op pensioen en een voormalig gewestbeheerder. Zij kijken meer dan een halve eeuw later terug op de onrust, de branden, de moorden die de regio in zijn greep hielden, en de invloed die het heeft gehad op de rest van hun leven.   

Als je nog nooit een boek van de Portugees António Lobo Antunes hebt gelezen, dan staat je met De andere kant van de zee een bijzondere verrassing te wachten. Zijn schrijfstijl is het beste te omschrijven als stream of consciousness. Een woordenbrij die verbonden is door aanhalingstekens en komma's, maar geen punten herbergt, moet de lezer duidelijk maken wat er in de hoofden van de hoofdpersonages omgaat. De vele herhalingen en de regelmatige tijdssprongen, zelfs soms meerdere malen binnen enkele regels, zorgen ervoor dat het in het begin heel lastig is om grip te krijgen op het verhaal én om diegenen die het vertellen te doorgronden, maar naarmate het boek vordert wen je er aan en ga je het zelfs appreciëren. Antunes slaagt erin om de uitdagende stijl in zijn voordeel te laten werken en te zorgen voor een onvergetelijke leeservaring. Daarin zie je sterk het talent van de auteur terug.  

Het hoofdthema De andere kant van de zee is op zijn minst interessant te noemen. Het verleden van veel Europese landen is vergelijkbaar met dat van Portugal en de kolonisatie heeft in veel gevallen een bloedige historie. Angola is voor Nederlanders en Vlamingen in de meeste gevallen onbekend terrein en daarom is het goed dat deze vertaling van Harrie Lemmens de Lage Landen bereikt. In zijn nawoord ligt de vertaler ook nog bepaalde dingen toe en dat is absoluut een pluspunt van deze versie. Je leert er wat van, en niet op een zachte, gepamperde manier. Nee, keihard en verwarrend en schokkend. Dat komt mede door de hierboven besproken stijl, maar ook door de inhoud. Antunes vormt geen oordeel, maar laat de lezer zelf beslissen wat hij of zij er van vindt. In ieder geval zet het lezen over deze Angolese verzetsstrijd aan tot verder speurwerk in de Angolese historie. Iets waar je anders misschien nooit aan toegekomen was.  

De personages zijn, zoals eerder aangegeven, moeilijk te peilen. Ze vertellen in een onsamenhangende vorm, zonder veel gebruik van namen. Personen verworden tot een functie of een plek in het gezin en dat maakt het geheel erg afstandelijk en onpersoonlijk. Toch heeft deze loskoppeling uiteindelijk weer een groter effect, eens je er aan went. Het zorgt ervoor dat de informatie zuiverder binnenkomt. Emoties krijgen een eigen bestaan en zijn niet meer afhankelijk van een persoon. Bijna als een camera die continu op maximale zoom staat, daardoor zie je veel detail, maar het is moeilijker om een compleet overzicht te krijgen in eerste instantie. Pas als je in detail alle stukken hebt bekeken, kan je proberen om er zelf een geheel van te maken. Zo is het ook met De andere kant van de zee. 

António Lobo Antunes zorgt voor een onverschrokken leesflow die een hoofdstuk lang duurt. Om dat leuk te vinden, moet je er wel aan wennen dus de eerste vijftig bladzijden kunnen vreemd aanvoelen. Met name de eerste keer dat de drie hoofdpersonages aan het woord zijn. Na deze 'opstarthoofdstukken' gaat het steeds vlotter en komt de inhoud steeds duidelijker en harder binnen. De andere kant van de zee is een aangrijpend boek voor lezers die van een uitdaging houden en die de gebaande weg graag verlaten. 

Recensie: De andere kant van de zee - António Lobo Antunes