Seventeen & Homo Sexualis - Kenzaburo Oë RECENSIE

Recensie: Seventeen & Homo Sexualis - Kenzaburo Oë

Zoals de titel al aangeeft bestaat dit boek uit twee verschillende verhalen. In Seventeen, het eerste verhaal, raakt een Japanse tiener in de ban van een rechtse ideologie. Het helpt hem boven het leven uit te stijgen, dat in zijn ogen tot dan toe zielig was. Het gedachtegoed waar hij in terecht komt, zorgt ervoor dat hij zichzelf ziet als 'de zoon van de keizer' en daarmee komt er ook een druk op hem te liggen om actie te ondernemen. Een actie met noodlottige gevolgen...
In Homo Sexualis is hoofdpersoon J. rijk en ongelukkig. Hij verdringt al jarenlang zijn eigen seksualiteit en dat leidt tot frustratie, wat op zijn beurt weer leidt tot perverse neigingen. Hij is niet alleen en samen met zijn twee medestanders maakt hij het openbaar vervoer in Tokyo onveilig. 

Kenzaburo Oë laat de lezer niet zachtjes wennen. In beide verhalen niet. In de eerste scènes van Seventeen maak je kennis met het hoofdpersonage op een ontnuchterende en letterlijk 'naakte' manier. De tiener masturbeert dat het een lieve lust is en ligt behoorlijk in de clinch met zijn familie. Erg herkenbaar voor de meeste tieners en toch lijkt het niet alsof het Oë per se daarom te doen is. Wat het wel doet, is de verandering die de Seventeen doormaakt in perspectief plaatsen en groter maken. Die verandering staat symbool voor wat een ideologie met een jonge geest kan doen. Misschien is het karikaturaal uitvergroot in sommige scènes, maar het is schrikbarend realistisch. 

Dat is het niet alleen de dag van vandaag, met alle extremistische groeperingen die als paddestoelen uit de grond lijken te verrijzen, maar dat was het ook ten tijde van de oorspronkelijke versie van Seventeen. Zoals vertaler Luk van Haute ons vertelt in zijn nawoord, schreef Oë dit verhaal in 1961 na de moord op de voorzitter van de Japanse Socialistische Partij door... je raadt het al, een zeventienjarige jongen. Feit en fictie worden dus gecombineerd in dit eerste verhaal en het toont de psychologische ontwikkeling die voorafgaat aan het fatale moment. Eigenlijk is de opbouw van het verhaal zodanig, dat je als lezer geen andere uitweg meer ziet. Er is geen ontkomen aan. Het verhaal bracht veel controverse met zich mee en dat zorgde ervoor dat de vertaling van het tweede deel op zich liet wachten. Tot nu. 

Het tweede verhaal, Homo Sexualis, combineert opnieuw frustratie en seksualiteit, maar op een heel andere manier. Beide verhalen roepen zeker afkeer op bij de lezer, onbegrip op sommige momenten, en ze belichten het duistere van de menselijke ziel. Tot wat zijn we in staat? Al helemaal als we onze plek in het leven (nog) niet hebben gevonden. Het laat je nadenken over wat 'goed' en 'slecht' is en wat de onderliggende beweegredenen kunnen zijn voor bepaalde handelingen. Toch kan je je niet aan de indruk onttrekken dat bepaalde personages, in beide verhalen, een steekje los hebben. Eigenlijk zou dat de lezer moeten geruststellen, maar toch werkt het verontrustend. Je kan namelijk aan de buitenkant niet altijd inschatten wat er onder de oppervlakte verborgen zit. 

Kenzaburo Oë is een meester qua stijl. Als je bewust alle woorden gaat lezen en beoordelen die de auteur neergepend heeft, dan voelt zijn taalgebruik enorm verheven en zelfs een tikkeltje archaïsch aan. Tegelijkertijd kan je de bladzijden op hoog tempo lezen en er enorm van genieten omdat het nergens stroef aanvoelt. Heel bijzonder, want meestal passen beide kenmerken niet bij elkaar. Sommige passages zijn daarbij zeker zwaarder dan andere, met name de politiek getinte passages kunnen wat log aanvoelen. Het woordgebruik is niet zozeer poëtisch, want daarvoor is het te rauw, maar het inspireert en prikkelt wel. Nergens voelt Seventeen & Homo Sexualis afgezaagd of cliché aan en net die originaliteit zorgt voor een groot leesplezier.   

Seventeen & Homo Sexualis proeft als klassieke literatuur en toch is het schrikbarend hedendaags. De problematiek is universeel en thema's als eigen identiteit ontwikkelen, seksualiteit, wat geoorloofd is in de maatschappij worden zodanig verweven met het verhaal dat ze goed tot hun recht komen. De balans is in enkele passages wat zoek, zodat de aandacht van de lezer de kans heeft om even te verslappen, maar Oë herpakt zich altijd snel en komt daarna met iets verfrissends. Het is een boek dat in ieder geval blijft nazinderen omwille van zijn onconventionele stijl en door enkele expliciete, ongenuanceerde passages op het netvlies gebrand staat. 

Recensie: Seventeen & Homo Sexualis - Kenzaburo Oë